Yağmur Suyu Hesabı illere göre yağış katsayıları ve çatı yüzey alanında düşen yağmur suyu miktarına göre yapılır. Bu yazıda yağmur suyu hesabı yöntemleri, ilgili tablolar ve excel hesaplamalarına yer verilmiştir. Yağmur suyu hesabı işlemlerine geçmeden önce yağmur suyu tesisat tasarımında dikkat edilmesi gereken konulara göz atalım.
1- Yapının her balkonu için ayrı yağmur suyu kolunu ve yer süzgeci yapılmalıdır.
2- Balkon boruları, çatı sularını toplayan düşey borularla ortak olabilmektedir. Ancak Balkon ve yağmur suyu borularına eviye, lavabo vb. cihazların pis su boruları bağlanmamalıdır.
3- Zemin üzeri serbest olarak akıtılacak yağmur borularının altlarına dirsek konmalıdır.
4- Yağmur suları zemin altındaki pis su şebekesine doğrudan bağlanmamalıdır. Yağmur suları zemin üzerine akıtılabileceği gibi her borunun altına bir yağmur rögarı yapılarak, yağmur kanalizasyonuna bağlanabilir. Yağmur suyu rögarları , pis su şebekelerine bağlanması durumunda, S sifonu ile bağlantı yapılmalıdır.
5- Binanın çatı yağmur suları çatının her m² için, cm² veya lt/sn×ha cinsinde çatıya düşen yağmur suyu miktarını bilerek boru çapı hesaplanmalıdır. Şayet binada bulunan balkonlar açık ise çatı alanı hesabına dahil edilmelidir.
Yağmur suyu hesabı geleneksel sistem tasarımı için uygun olup sifonik sistem tasarımı için hesaplamalar ayrı bir makalede yer verilecektir. Bu kısa özet sonrası yağmur suyu hesabı yöntemlerini inceleyelim.
Yağmur Suyu Hesabı 1. Yöntem
S=P x m²’ye düşen yağmur miktarı (cm² ) / 1 m²
P: Çatı alanı + Balkon alanı (m²)
S: Gerekli yağmur borusu alanı (cm²)
A=S/f (cm²)
A=Yağmur borusu kesiti (cm²)
f: Kullanılan yağmur borusu adedi
D=1,13x√A
D: Boru çapı (cm)
Yağmur borusu çap hesabı, yağmur boruları sayısı ve kesitleri göz önüne alınarak farklı çapta boruların kullanılması ile en uygun yağmur boruları seçilir.
Yağmur Suyu Hesabı Örnek:
İzmir ili için çatının m²’si başına 0.75 cm² düşey yağmur borusu hesaplanacaktır.
Çatı Alanı : P = 900 m2
Gerekli yağmur borusu alanı : S = 900 x 0.75 = 675 cm²
Kullanılan yağmur borusu adedi : f= 6 adet (her kolonda olduğu düşünüldü).
Yağmur borusu Kesiti : A = 675 / 6 = 112,5 cm²
Yağmur borusu Çapı : D = 11,98 cm olup Ø125 lik boru seçilmiştir.
Silindirik Boru Kesitleri:
| Boru Çapı D:mm | Yağmur Borusu Kesiti A:cm² |
| Ø 50 | 19,55 |
| Ø 70 | 38,36 |
| Ø 100 | 78,31 |
| Ø 125 | 122,34 |
| Ø 150 | 175,75 |
Yağmur Suyu Hesabı 2. Yöntem
Belirli bir yatay alana düşen yağış miktarı hesaplanması yöntemi olup 1. yöntemdeki örnek değerler dikkate alınmıştır.
Qr = A x r x φ
A = Yağış alan yatay yüzey- hektar (0,09 hektar – 900 m²)
r = yağış şiddeti L/s.hektar. ( İzmir ili için 416 L/s.hektar kabul edilmiştir. Tablo 2 den yağış miktarına bakılır.)
φ = Akma dağılma şiddeti (çatı eğimi >3 ise 1, Tablo 3 den çatı eğimine göre belirlenir.)
Qr= 0,09 x 416 x 1 = 37,44 lt/s (toplam)
Yağmur borusu adedi = 6 adet
Düşey Yağmur borusu kesiti = 37,44 / 6 = 6,24 lt/sn. (Tablo 1 Den 6,24 l/sn için uygun boru çapına bakılır.)
Düşey Yağmur borusu çapı = 125 mm olarak bulunur.
| Tablo 1: Yağmur Suyu Kolon Çapları Hesabı İçin Tablo | ||
| Yağmur Debisi lt/s | Yük Değeri (YD) | Boru Çapı (Kolon) (mm) |
| 1,40 | 45 | 100 |
| 2,10 | 75 | |
| 2,80 | 100 | |
| 3,50 | 130 | |
| 4,15 | 150 | 125 |
| 4,80 | 175 | |
| 5,50 | 200 | |
| 6,25 | 235 | |
| 7,00 | 270 | |
| 7,75 | 300 | 150 |
| 8,50 | 330 | |
| 9,25 | 360 | |
| 10,00 | 400 | |
| Tablo 2 : Bazı şehirlerimizde saniyede yağış miktarı (l/(s x ha)) | ||||||||
| Şehir | ANA | TAŞMA | Şehir | ANA | TAŞMA | |||
| Acıpayam | 230 | 340 | Diyarbakır | 189 | 367 | |||
| Adana | 407 | 617 | Edirne | 376 | 474 | |||
| Adıyaman | 457 | 637 | Elazığ | 243 | 277 | |||
| Afyon | 261 | 484 | Erzincan | 159 | 310 | |||
| Ağrı | 211 | 310 | Erzurum | 239 | 367 | |||
| Aksaray | 246 | 367 | Eskişehir | 276 | 450 | |||
| Alanya | 415 | 680 | Fethiye | 307 | 564 | |||
| Amasya | 278 | 500 | Gaziantep | 311 | 584 | |||
| Ankara | 308 | 400 | Giresun | 338 | 480 | |||
| Antalya | 551 | 764 | Gümüşhane | 259 | 414 | |||
| Ardaşan | 279 | 620 | Hakkari | 125 | 324 | |||
| Artvin | 185 | 380 | İğdır | 250 | 564 | |||
| Aydın | 202 | 387 | İsparta | 277 | 594 | |||
| Ayvalık | 346 | 484 | İskenderun | 453 | 617 | |||
| Balıkesir | 302 | 610 | Istanbul-Florya | 257 | 534 | |||
| Bartın | 289 | 387 | Istanbul-Göztepe | 299 | 530 | |||
| Batman | 174 | 324 | Istanbul-Sarıyer | 375 | 487 | |||
| Bayburt | 281 | 440 | İzmir | 416 | 614 | |||
| Bilecik | 311 | 430 | K.Maraş | 232 | 484 | |||
| Bingöl | 167 | 347 | Karabük | 223 | 407 | |||
| Bitlis | 206 | 334 | Karaman | 316 | 367 | |||
| Bodrum | 303 | 470 | Kars | 273 | 434 | |||
| Burdur | 285 | 547 | Kastamonu | 419 | 557 | |||
| Bursa | 372 | 757 | Kayseri | 244 | 380 | |||
| Çanakkale | 262 | 550 | Kırıkkale | 329 | 444 | |||
| Çankırı | 241 | 377 | Kırklareli | 375 | 510 | |||
| Çorum | 469 | 800 | Kırşehir | 386 | 794 | |||
| Denizli | 361 | 690 | Kocaeli | 408 | 604 | |||
| Konya | 249 | 390 | Kuşadası | 288 | 464 | |||
| Kütahya | 398 | 674 | Malatya | 284 | 567 | |||
| Manisa | 307 | 444 | Mardin | 500 | 914 | |||
| Marmaris | 558 | 624 | Muğla | 357 | 494 | |||
| Muş | 173 | 374 | Nevşehir | 229 | 334 | |||
| Niğde | 196 | 337 | Ordu | 328 | 390 | |||
| Rize | 445 | 814 | Sakarya | 351 | 560 | |||
| Siirt | 249 | 597 | Sinop | 307 | 680 | |||
| Sivas | 187 | 420 | Şanlıurfa | 320 | 460 | |||
| Tekirdağ | 371 | 524 | Tokat | 234 | 404 | |||
| Trabzon | 317 | 487 | Tunceli | 200 | 354 | |||
| Uşak | 264 | 457 | Van | 223 | 340 | |||
| Yalova | 506 | 684 | Yozgat | 317 | 500 | |||
| Zonguldak | 507 | 734 | ||||||
| Tablo 3: Boşaltma Faktörü | |
| Çatı Yüzeyi | Boşaltma Faktörü ( ) |
| Çatı eğimi > 3°, Beton Çatılar, Rampalar | 1,0 |
| Çatı eğimi < 3° | 0,8 |
| Çakıl kaplı çatılar | 0,5 |
| Yaygın çatı alanı 10 cm.kalınlıktan başlamak üzere | 0,3 |
| Yaygın çatı alanı 10 cm. kalınlığın altında | 0,5 |
Bu bilgiler ışığında yağmur suyu hesabı ile ilgili çeşitli excel hesaplamalarını indirebilirsiniz.
| Yağmur Suyu Hesabı Programları | ||||
| Açıklama | İndirme Linki | |||
| Yağmur Suyu Hesabı Excel |  yagmur-suyu-hesabi.xls | |||
| Yağmur Suyu Hesabı – 1 Excel | yagmur-suyu-hesabi-1.xls | |||
| Yağmur Suyu Hesabı – 2 Excel | yagmur-suyu-hesabi-2.xls | |||
| Yağmur Suyu Hesabı – 3 Excel | yagmur-suyu-hesabi-3.xls | |||
| Yağmur Suyu Hesabı – 4 Excel | yagmur-suyu-hesabi-4.xls | |||
Kaynak:
1- MMO/Sıhhi Tesisat Proje Hazırlama Esasları
2- Tablo-2, Ömer KANTAROĞLU, Sıhhi Tesisat Teknolojisi